Semestre de libros

1.  Memorial do convento, de José Saramago.
2. Victoria menor, de Luis Escavy.
3. La bibliomula de Córdoba (banda deseñada de Wilfrid Lupano)
4. Adeus, princesa, de Clara Pinto Correia.
5. Historias de Wyoming, de Annie Proulx.
6. Mañana y tarde, de Jon Fosse.
7. La mujer fugitiva, de Alicia Giménez Bartlett.
8. Tintin en el Congo, de Hergé.
9. A miña vida noutro lugar, de Rosa Suárez Redondo.

Balance

 Evocando aquel Cosmopolitan daqueloutra vida miña, este que termina será o ano en que puxen os audífonos (en nada sairei a ver que conflito ten o esquerdo co meu ouvido), o da operación do túnel carpiano da dereita e a longa baixa consecuente, o das tres tatuaxes, o das colaxes, o do noivado da señorita Kaplan, o das viaxes a Málaga polo ano novo e a Tenerife en agosto, o de ensinar portugués logo de 33 anos, e o do décimo primeiro (e derradeiro) trienio.

Libros do semestre

1. Desayuno con diamantes, de Truman Capote.
2. La tía Tula, de Miguel de Unamuno.
3. O mar da cor do viño, de Leonardo Sciascia.
4. Las tumbas de Saint-Denis y otros relatos, de Alejandro Dumas.
5. O remorso de Baltazar Serapião, de Valter Hugo Mãe.
6. O corazón de Xúpiter, de Ledicia Costas.
7. El amante de Lady Chatterley, de D. H. Laurence.
8. El sonido del agua en las acequias, de Tica Fernández-Montesinos.
9. Pedro Pardo de Cela. Vida, morte e memoria dun nobre galego, de A. Peres Vigo.
10. A máquina de fazer espanhóis, de Valter Hugo Mãe.

Reflexión

  A decisión de voto da semana pasada saíu da xornada de reflexión de onte como entrara: nacionalista para o Congreso e socialista para o Senado. Pura estratexia: desexo que grupo parlamentario propio e, dado que o BNG asume que non obterá senador por Lugo, os votos irán para o PSOE, aínda que non é exactamente aquel voto herdado pola tía O. do avó M.

Praza Maior

  A imaxe do tipo mexando en pleno día e á vista de todos na Praza Maior non me deixa desde onte: un ionqui, un borracho, un mendigo que despois tratou de camelar unha parella de turistas, un tipo problemático que nos levantou do banco antes xa de que pensase achegarse a nós. A súa figura á distancia abrindo o pantalón sen se inmutar, e eu sigo a lamentar e temer a partes iguais non ter estado máis perto para ver, fascinado e espantado a un tempo.

Libros

 Seguimos a rescatar libros esquecidos. Despois de Canta la hierba de Doris Lessing e El manuscrito carmesí de Antonio Gala, agora toca La despedida, de Milan Kundera. A súa morte hai uns días, como no seu momento a de Gala, fíxome indagar que tiña del; non lembraba este libro, sorprendente ademais por ser de Círculo de Lectores.

Máscaras

  A caixiña de lata que un día fora maletín da Señorita Pepis e desde hai tres anos atesouraba as máscaras viaxa do mesado da cociña ao armario do baño co seu contido.

Queda oficialmente declarado o final da pandemia nesta casa.

Semestre de libros

 Houbo un pouco de todo, é certo; pero aí van.

1.  Casa tomada y otros relatos, de Julio Cortázar.
2. Lixeiro, de Ismael Ramos.
3. Los funerales de la Mamá Grande, de Gabriel García Márquez.
4. Riccardino, de Andrea Camilleri.
5. Sargadelos, de José Filgueira Valverde.
6. Os fillos da fame, de Ismael Ramos.
7. Los besos en el pan, de Almudena Grandes.
8. A gruta da torre, de Lois Pérez.
9. Lorca. Un poeta en Nueva York, de Carles Esquembre.
10. As malas mulleres, de Marilar Aleixandre.
11. Canta la hierba, de Doris Lessing.
12. El manuscrito carmesí, de Antonio Gala.
13. Mira las luces, amor mío, de Annie Ernaux.
14. Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas.

Historia de Xulia

 A historia de Xulia quen ma conta é Herg unha destas tardes; vai moita calor e estamos refuxiados nas sombras bonsai dos arces do Pazo de Sangro. Levamos un pedazo a falarmos de destinos pasados e persoas mortas, e aquí Herg volta aos finais do franquismo, cando nunha vila próxima a Ferrol ensinaba a párvulos e compartía casa e colexio con Xulia. Dela di que era un espírito libre, que de estudante desquiciaba a profesora de Política con respostas e preguntas que acordaban odios e simpatías por igual no rabaño gris marengo que eran todos; lembra a vida sinxela daqueles meses na casiña alugada perto da escola (horta con limoeiros e ata un pozo), coa oposición recén aprobada e o 850 branco de segunda man (daqueles que abrían ao contrario) que Xulia comprou para ir e vir cada vez menos á casa dos pais, porque Xulia empezou a saír cun casado.

Conta Lupe que ela estaba en Ítaca a noite que pasou todo, cando regresaban en dous coches a Ferrol volvendo da Mariña; o primeiro deles é o do casado, no que vén Xulia: sae da vía e bate cun cabalo que, malferido, agoniza horas ata que aparece a Garda Civil; cando aos poucos minutos chega o 850 branco coas amigas de Xulia, o corpo dela xa está fóra do coche accidentado e o condutor argallaba unha arañeira de argumentos ata convencelas de levaren a Xulia á casa dos pais, sentada no asento de atrás, e de non contaren máis verdade que a que el lles dicía, polo ben de todos, que el xa saberá o que ten que dicir.

Aos dous días enterrárona no panteón da familia. Ninguén fixo preguntas, ao parecer. Do casado nunca máis se soubo.

Vigo

Venres está exultante, ou algo así: a cinco días de comezar o ano acabamos de facer unha das cousas polas que lembraremos 2018: a véspera de Reis presentámonos en Vigo, despois dunha agradable viaxe en tren e non en coche, esa extravagancia, para visitarmos persoalmente en persoa nada menos que o Pergamiño Vindel.

Quince anos despois da miña primeira visita ao Museo do Mar para a exposición sobre a batalla de Rande, apenas lembro outra cousa que salas case vacías, enchidas no presente con dificultade; hoxe corremos por elas á procura do manuscrito a fuxirmos do terror dunha ruidosa excursión de adolescentes portugueses. Pasamos entre seres mariños que agora nadan en tarros de formol, buzos, maquetas de barcos, o esqueleto dun cachalote, unha exposición de xoguetes relacionados co mar, outra de pezas de alabastro sen relación co mar, un trofeo Teresa Herrera de fútbol, fotos de faros...

Gorxa

Inauguro o curso cunhas molestias na gorxa.

Despois de tres días, asumo que isto non se irá así como así e onte vou ao médico da tarde (o das mañás ten as uñas roídas e sempre me gasta moitas receitas), que me ausculta, me calza o termómetro na axila e se asoma á miña boca. Di que a gorxa está irritada, pero non dá nome ao asunto. Placas? Non, placas non hai. De momento.

Á casa volto con ibuprofeno, unhas pílulas diminutas e moitas ganas de meterme na cama.

Enigmas, callos e torres

Case unha semana despois, aínda non subín ao feis as fotos das torres da Catedral. A razón é esa especie de desgana que lle entra a un cando ten que dar explicacións, xustificarse porque a culpa lle pesa: non avisei a Herg para subirmos felizmente coa señorita Kaplan a contemplar o mundo a 50 metros de altura, tal como acordáramos a principios do verán.

É máis, nin sequera levei comigo á señorita Kaplan na escalada, pero a ela pouco lle importará, liada como anda coas amigas nunha espiral de verbenas, cumpreanos e tardes de chincho na praia.

No meu descargo podo alegar que Venres me desembarcou no tobo o xoves á tarde e que xa o venres pola mañá, almorzando para ir ao instituto, estaba eu a preguntarme como entreter a este home sen propoñerlle pasarmos a tarde toda metidos na cama, a voltas cos nosos xoguetes.

A primeira idea, visitar Santalla de Bóveda, era factible pero non solucionaba o problema: as visitas son unicamente de mañá; aínda así fomos, a correr tolamente por entre aqueles campos en que a seca deixou a sua pegada amarela, para entrarmos no enigma das aves silenciosas e a pia verde e baleira entre columnas escuálidas.

Se alguén pensa que despois de xantarmos os callos do Cotá e outras cousas gorentosas do menú, Venres estaba pola sesta saiba que está desencamiñado: agardamos pacientemente no adro a que se formase un grupo suficiente, escoitamos amables instrucións previas da guía, recoñecemos non padecermos do corazón nin termos claustrofobia ou vertixe, e demos en subir polas estreitas escaleiras de caracol, primeiro dunha torre, despois da outra. 

Ao saírmos á balaustrada, comprobamos o tamaño colosal das estatuas dos Evanxelistas e a Fé xunto aos cales pasamos para acometer a segunda torre; á pregunta de alguén, a guía indicou o que xa supuñamos: que non se pode camiñar sobre o tellado nin subir á torre das campás, así que nos contentamos con retratar os catro puntos cardinais desde a balconada superior da torre sur: o claustro e o campanario, os tellados da cidade, o val do Miño, o adarve da muralla, os liques nas vellas pedras da catedral e, ao lonxe, a cordilleira dos Ancares coroada de muíños de vento.

Jo no tinc por

Semestre de libros

1. Las batallas en el desierto, de José Emilio Pacheco.
2. Las ventajas de ser un marginado, de Stephen Chbosky.
3. Trilogía de Argel. Morituri, de Yasmina Khadra.
4. El primer caso de Montalbano, de Andrea Camilleri.
5. Una semana de cada dos (nº2), de Pacco.
6. En la Patagonia, de Bruce Chatwin.
7. Un hombre que se parecía a Orestes, de Álvaro Cunqueiro.
8. Pasaje de las sombras, de Arnaldur Indridason.
9. Once portas, de Héctor Cajaraville.
10. Conversa ultramarina, de Lois Pereiro.
11. Berlin Alexanderplatz, de Alfred Döblin.
12. Tomates verdes fritos, de Fannie Flagg.

Goytisolo, Juan

Leo aquí e alá polos xornais sobre a morte de Goytisolo, Juan. Leo sobre a súa vida de home tímido ou de home túzaro, segundo onde lea. 

Leo que á casa de Goytisolo, Juan, en Marraquech chegou unha cegoña ferida nunha pata: La alimentamos hasta que se fue. Un vecino francés me dijo que, si le cortaba las plumas del pecho, no volaría ya nunca y me la podría quedar. Yo le dije: "Monsieur, no quiero presos políticos en mi casa".

Sophia Loren en Portugal

En 2010, os británicos Steve Harrison e Morag Brennan viron en Lisboa unha postal coa fotografía en branco e negro dunha muller vestida de negro a camiñar descalza por unha ría; no muro que hai tras dela vese un cartaz medio esgazado de Sophia Loren e, xunto a el, un letreiro de madeira que di Vende-se.

A autora da fotografía que ilustraba a postal era a cineasta belga Agnès Varda, admirada pola parella que comprou a imaxe, e esta fora tirada na Rua das Lavadeiras, na Póvoa de Varzim, no ano 1956.

Intrigados, Harrison e Brennan procuraron a historia da moza que non levaba zapatos nin medias, que ía vestida completamente de negro, con pano aos ombros e o cabelo amarrado no cimo da cabeza, o chamado puxo, tan habitual entre as peixeiras da Póvoa de Varzim e doutros lugares de Portugal.

Após preguntaren entre os vellos pescadores da vila, sabemos hoxe que aquela moza tiña por nome Maria do Alívio, e 16 anos de idade no tempo da fotografía, e era unha máis entre tantas pobres mulleres que sustentavan a casa e coidaban dos fillos mentres os maridos estaban fóra, embarcados.

Saudade

s.f. Melancolia causada pela lembrança de um bem de que se está agora falto; mágoa que se sente pela ausência ou desaparecimento de pessoas, coisas, estados ou acções.
(Dicionário da PORTO Editora)

San Lázaro

Celébrase o domingo anterior ao de Ramos.

En Ithaca o bairro á outra beira do río, antigo lazareto xunto á vella ponte romana, faille tamén a súa festa e conta miña mai que nela descubriu o que eran os antollos do embarazo por como lle prestaron aquel domingo as rosquillas do santo, a ela que nunca foi lambona; seis meses máis tarde nacín eu, e a relación entre aquel ímpeto rosquilleiro materno e a miña glicemia actual parece probable.

Medio século despois, é Venres quen rilla ferozmente non as rosquillas do santo senón gorentosos melindres, e non ás beiras do Miño senón ás beiras do río de Sarria, que non ten nome, como ben me ensina mentres camiñamos entre coches antigos e postos de cousas vellas: é a Feira Anual dos Anticuarios e vimos por mirar algo, aínda que sei que non comprarei nada; son pouco amigo de levar antigüidades á casa, a diferenza de Venres, que decorou o seu salón cunha roca e unha panoplia de fusos colgados na parede, e recentemente cunha cadeira de respaldo alto en que a gata adormecida parece agardar polo Tsar de Todas as Rusias.

Máis alá da cuestión estética, os mobles antigos tráenme á cabeza os seus propietarios e unha idea de interinidade inaceptable; das camas (co seu historial de mortes, partos, coitos e pesadelos), xa nin falar.

Vexo nalgúns postos fermosas composicións de pratos e botellas con flores e limóns; loce o sol da mañá mentres pasamos a vista sobre a louza e o cristal, sobre os amadeos de prata, as cuberterías e as paisaxes azuis e rosas da porcelana inglesa, sobre os sifóns e os sucios botellíns de cervexas e as latas de pimentón e os potes de ferro, sobre últimas ceas que había en todos os comedores e retratos de familia de Afonso XIII, sobre os frascos de medicamentos e os vinilos, sobre as inescusables máquinas de escribir ou de coser.

Gatos

Onte, na sobremesa, ofrecéronme un gato, que rexeitei ao momento apesar de que a señorita Kaplan deu en poñer olliños e cara de pito mollado.

En realidade eran dous os gatos, a elixir: puiden quedar cos dous ou ben escoller entre un de ollos moi azuis que é birollo (o que delata probablemente a súa principesca orixe siamesa), e outro que ao parecer adora a auga, apesar de que quen mos ofrece (o rapaz da miña sobriña) os atopou á deriva no río, dentro dun saco.

De cinco que eran, cinco vulnerables pelotiñas de pelo, tres xa están colocados e só restan o gato birollo e o gato anfibio, que me miran moi serios desde a foto do móbil, como quen sabe que se retrata nun momento sumamente importante da súa vida.

Elenita

Unha elenita máis.
 E outra máis que lle roubo a vde. Grazas.

Conxunción astral

Cinco semanas e algunha mentira despois, volvo estar en Madrid como resultado dunha rara conxunción astral: a señorita Kaplan ten un cumpreanos ao que non faltaría nin morta, e Venres estará de finde na casa dos pais; é todo tan precipitado que me sinto case coma un prófugo.

Bendita improvisación, bendita liberdade.

No tren vou pasando lista e pensando que terei esquecido; sorprendentemente, só o peite, que acabo comprando nos chinos despois de me pediren 11 euros nunha perfumaría xunto á Porta do Sol.

Vai frío, e os velazqueños ceos de Madrid están encapotados; a ameaza das primeiras pingas faime entrar nun pequeno bar diante do Reina Sofía e facer bicha con xaponeses, italianos e sudamericanos; ao final, comparto mesa e conversación cun arxentino chamado Tomás cuxo voo para Zurich sae ao día seguinte. 

Para daquela eu xa levo cheas de imaxes a pupila e a cámara, e de folletos a bolsa: primeiro, a exposición de fotografías de Halsman (portadas de Life, fotos de moda, de famosos, glamour en branco e negro e cor); despois, todo o contrario: os magníficos traballos do fotógrafo asturiano Valentín Vega que se mostraban no Museo de Antropoloxía; fotos de quen retratou aos seus viciños durante a posguerra nas romarías, a venderen peixe na feira, a pasearen, a recolleren carbón nas vías do tren; aprendices de poucos anos levando carretas de masa para a obra, descansando ou cavando; non hai ningún glamour aquí: o que hai é unha miseria digna que o fotógrafo retrata con ternura, un mundo que os que imos tendo unha idade recoñecemos se non como propio si por contra demasiado próximo.

Mentres damos conta dunha gorentosa fabada, Tomás cóntame que está náufrago en Madrid, onde fai escala desde Montevideo, e que lle cancelaron o voo sen máis explicacións, que a compañía lles procurou aloxamento, afortunadamente céntrico, onde ducharse, barbearse e descansar unhas horas, que o resto do tempo o pasou aí enfrente, entre picassos e solanas, e que non aturaría ver un só cadro máis.

Quixen contar

Non vale a pena xustificarse: non esperen a socorrida escusa do que saíu por tabaco e non voltou en décadas (que empreguei algunha vez) nin a do fallo tecnolóxico multiorgánico ou a do secuestro (que tamén empreguei). 

Nada tiveron que ver Mr. Trump (un día destes talvez lles contarei que traballo cun fanático deste home e da súa política, e como nos anima os cafés) nin as sucesivas vagas víricas que tiveron a ben instalárseme no corpo desde que o ano comezou.

Quixen contar pero non contei como levei comigo os miasmas a Madrid naquela escapadiña de primeiros de xaneiro, como foron tomando posicións a medida que o tren avanzaba, como iniciaron o avance esa primeira noite amparándose na contaminación e no frío mentres polo Barrio de Maravillas (aka Malasaña) Venres e eu andábamos á procura dun lugar onde cearmos, e como finalmente perdemos unha tarde enteira por culpa da miña febre e da teimosía fiel de Venres por seguirme a agonía desde a outra cama, en vez de termos saído a percorrer esa Gran Vía semidesocupada de tránsito ou esas exposicións que eran o verdadeiro motivo da escapada.

Quixen  contar pero non contei que fomos ao teatro, dúas veces en dous días: un Alcalde de Zalamea sublime, mesmo a aquela altura do galiñeiro e coa visibilidade reducida dos exoplanetas, e un Ricardo III modernizado con baúis e gabardinas, que vimos xa en palco, como dúas señoronas de Serrano, a dicir de Amadrid, que nos esperaba á saída para culminarmos o meu exterminio cunha cea a base de tandoori masala e samosa de pito nun indio alí ao lado.
Quixen contar pero non contei que, como sospeito que Venres desfruta máis das tendas que dos museos, e dos espazos abertos que das exposicións do que for, polo ben da convivencia acabei aceptando unha longa camiñada invernal polo Retiro, onde retratou pavóns, fontes, anxos caídos, cipreses e, naturalmente, a nós mesmos en selfies que, coma a miña febrícula, non remataban nunca.
Quixen contar pero non contei canto amo esa cidade que sofre e odia Amadrid; porque non vivo aquí, repite o seu mantra na cervexaría de sempre, porque non teño que sufrir o tráfico nin as bichas para todo nin a porcaría das rúas nin o risco continuo de ser atracado nin a contaminación, porque non teño que percorrer distancias enormes para chegar á casa nin hei de estar pendente dos horarios dos transportes ou de cando pecha o metro.
Quixen contar todo isto e máis pero, cando me dei de conta, xa estaba outra vez a voltas coa equipaxe.

Antropoceno

Termo forxado en 2000 polo nobel de Química, Paul Crutzen, para designar a época da historia en que o ser humano adquiriu a inédita potencia de modificar a Terra, de xeito que a pegada da actividade humana ficará para sempre gravada en todo o planeta coma unha liña perfectamente identificable nos estratos que se ha de ver dentro de miles ou millóns de anos en covas ou cantís, e acabará sendo (mal que nos pese aos que vivimos agora) unha referencia permanente para os científicos do futuro.

Semestre de libros

La anciana que nunca jugó al tenis, de Zidrou.
2. El cuento número trece, de Diane Setterfield.
3. O vixía no centeo, de J.D. Salinger
4.  Mrs. Dalloway, de Virginia Woolf.
5. El loco del bisturí, de Yasmina Khadra.
6. Amigos e sodomitas, de Carlos Callón.
7. Qué escondes en la mano, de Benjamín Prado.
8. Adiós, Hemingway, de Leonardo Padura.
9. La excursión, de Gerald Durrell.

10. El mapa y el territorio, de Michael Houellebecq.

Balance

En poucas horas o novo ano botará a andar e deixaremos atrás o que rematou e os xornais definen estes días de balance como o ano que non vimos vir: apostamos unha e outra vez ao cabalo perdedor e vimos como, contra toda lóxica, triunfaban aquí e acolá pesadelos inauditos.

Un día calquera de xullo volvín ao blog, que este ano cumpriu doce: a celebración pasou sen pena nin gloria, e os fastos limitáronse a unha nova cabeceira e á incorporación das páxinas baixo ela.

Cambiei de estado civil, sen máis repercusión, e asistín ás metamorfoses da señorita Kaplan, que batalla co bacharelato, e esta noite sairá por primeira vez, con algo de tacón e algo de maquillaxe, a recibir o ano. O alzheimer agriou aínda máis o carácter de meu pai, por moitos cambios de medicación que houbese, e empeza a minar a resistencia da miña mai. Coherente cos tempos, a miña sobriña traballa esporadicamente con contratos de días, cando llos fan, e cobra en negro. Polis é apenas un chío de wasap, e Haddock nin iso: unha sucesión de fotos que lle espío no feisbu para velo en parella cun fondo de igrexas románicas, dolmens ou vacas cachenas.

Polo demais, 2016 deu de si o que deu de si, e para a memoria quedarán as viaxes con Venres a Zamora e Salamanca (que non contei aquí por estarmos en barbeito), a Sicilia e a Madrid (para aquela boda tan cuqui que non calculei nos ía poñer no mapa como parella), a Asturias. Perdín a conta das escapadas a Madrid para descubrir antros gastronómicos con Antoine e visitar exposicións, de Caravaggio ao Bosco, de La Tour a Vivian Maier; percorrín museos, catedrais, ruínas, tellados, bibliotecas, xardíns botánicos, vellos pazos rurais e cemiterios, corrín arrastrando a maleta por estacións de tren e aeroportos; tomei clases de canto baixo il sole dal Gange e cantei misas en solemnidades eclesiásticas e panxoliñas pola rúa; coñecín a moitas persoas, algunhas das cales chegaron á miña vida para quedarse, e recuperei o contacto con outras que estaban desaparecidas.

Houbo trasnoitadas con Venres e regresos co sol  xa no horizonte, houbo resacas e brunchs para alivialas, e houbo reminiscencias adolescentes con excesos que non me avergoñan, houbo risa e algunha decepción, pero lágrimas, o que se di lágrimas, ningunha.