Botín

A poucos días da nova migración a climas máis cálidos, a segunda deste Inverno, meu pai dá por oficialmente concluída a limpeza de rocho e deixa paso ao meu traballo de salvamento.
Escaso foi, apenas tres bolsas, excluídos puzzles incompletos, bonecas descoloridas (a Nancy levouna miña irmá o outro día, antes de podela eu reivindicar para a señorita Kaplan), e unha morea de libros e libretas da escola cheos de pó e errores.
Do expurgo salvei sen embargo o meu atlas coa RDA e a URSS, con Castilla la Nueva e Castilla la Vieja flamantes sobre os mapas de colorín; o libro de escolaridade con todas as notas finais (aquelas matemáticas que deixei para setembro en 7º, tamén); dous cómics de Marvel con historias de vampiros; a xerriña de barro que meu pai me comprou nun San Froilán de hai mil anos; e os libros de lectura da EXB, aqueles Senda entre os que non achei o de 1º e si o de 3º coas ilustracións psicodélicas, como lembraba.
Pero (atención!!) o máis valioso e inesperado do botín son os dous álbums de diapositivas que a Coca-cola editou nos 70: un polas olimpiadas de Montreal, coa historia dos xogos contemporáneos, e outro despois, conmemorando a Xulio Verne con imaxes dunha moderna volta ao mundo en 80 diapositivas.
As diapositivas, de goma transparente, viñan dentro da chapa dos refrescos e había que as gardar en bandas de plástico para logo velas através dos visioramas de cartón negro, que non deberon sobrevivir porque non aparecen por ningún sitio.
Conseguir conseguín as diapositivas todas, pero só de pensar nos traballiños que pasei para xuntalas (mobilizando a familia, cambiando cos amigos, apañando chapas nos bares) hoxe sinto algo semellante á ternura.

Pillados

Bastou un día (o primeiro deste curso para a señorita Kaplan) para que o castelo de area dos Reis Magos se viñese abaixo arrastrando consigo o iglú (ou o que queira que sexa) de Papá Noel e até a caixa de galletas que unha vez habitou o Rato Pérez.

Ao parecer, en cuarto de primaria un xa é grande de máis para crer en certas cousas e, aínda que a señorita Kaplan tiña xa as súas sospeitas (iso de que os pais deixásemos que un rato se metese no cuarto e fosgallase baixo da almofada dos nenos para levarlles os dentes era especialmente raro), agora os brutos de quinto encargáronse de disipalas para sempre. Kaput.

Pensións

Sempre nos ten que tocar a nós, laiábase Cam hai uns días na sala de profesores, lendo no xornal as previsións económicas.

Que haberá que retrasar a idade de xubilación se queremos salvar o sistema e garantir as pensións máis alá do 2025, como dixeron desde o Banco de España, ou a ver que pasa, é con certeza unha advertencia que vai dirixida principalmente a nós, e si, Cam acerta de pleno.

Nós, que fomos a xeración do baby boom; nos, que formamos parte daquela morea de rapaces e raparigas que, nos anos finais da ditadura, houbo que apretar en aulas de 40 e 42 alumnos para que fixesen a exebé naquelas fichas de Santillana; nós, que cos nosos xerseis de la e as botas gorila fomos o símbolo da recuperación económica da posguerra, dos XXV anos de paz, dos avances da sanidade, e da última explosión da natalidade antes da legalización dos anticonceptivos.

Así pois, querida Cam, hai que prepararse porque, en quince anos e se alguén non o remedia, a nós tocaranos ser o símbolo lamentable e multitudinario dun país envellecido e oportunista, onde prexubilarse alegremente con cincuenta ou menos anos segue a ser para uns coma o gordo de Nadal, e un motivo de envexa para todos.

A ver se me acordo

Un día destes, a ver se me acordo, contarei aquí que o meu primeiro destino foi Valdeorras, a comarca en que por certo se ambienta Pradolongo.
Podería así contar que me deron a titoría dun grupo onde todos eran punkies, que unha noite os profes do instituto nos fomos bañar no Sil ao pé da ponte de Petín, fartos de godello despois dunha cea, e que outra vez fomos apañar cereixas ao Bierzo e acabei xunto a un de matemáticas e un de automoción visitando a primeira e única barra americana que pisei na vida.
Que pechábamos os locais onde confraternizábamos cos operarios das louseiras, e que víamos amencer de camiño á casa sen por iso deixarmos de dar a clase das nove. Que Olivia de Popeye, Fesore e eu compartíamos piso, un mausoleo desolado ao que daba arrepíos voltar, e tan frío que ás veces abríamos a xanela para quecelo se a caldeira non tiraba. Que no armario do inhóspito cuarto de invitados curábamos chourizos, queixos e androllas, e que así e todo viña xente durmir á casa.
Podería contar que se queríamos ir ao cine cumpríanos ir a Ponferrada nun 127 prestado; que me sorprendían a roxa terra das Médulas refulxindo ao solpor e o voo das cegoñas contra o ceo azul; que se escollín aquela praza para as prácticas foi por ser a máis achegada aonde vivía a miña moza daquel tempo; que en Valdeorras fixen amigos que o seguen sendo apesar de nos vermos tan pouco, e que decorreron tantos anos e o mundo mudou tanto que agora resulta inconcibible pensar que era normal fumar nas aulas, que non houbese teléfono na casa, e que para comprar o meu primeiro ordenador, case con manivela incorporada, tivese que destinarlle o soldo de dous meses.
Prometo que igual o conto. Un día destes, a ver se me acordo.

Círculo

Coñecín onte ao serán os viciños de enriba, os renovadores, os radicais, os arrincabañeiras.

Pasaron, máis que a se presentaren, a preguntaren cousas como cal é o piso do presidente, onde están os contadores ou que axencia nos administra.

En xeral, responden ao retrato robot dos habitantes deste portal: unha parella de recén casados a quen o escintilar da alianza delata na penumbra da escaleira, home e muller novos e polo de agora sen fillos, que compran a primeira vivenda, na que meterán os primeiros aforros conxuntos e os primeiros mobles procedentes dos agasallos e da lista de bodas dun casamento que culminou nun todo-incluído do que aínda gardan excelentes lembranzas e unha colección de fotos ilusionadas.

Así son e así as gardarán os que viven enfrente, os de embaixo, os do lado e as outras parellas coas que me cruzo no portal ou falo do tempo no ascensor: non sendo a solitaria señora maior do ático e a solitaria pseudo-Laura que non sei onde vive, é como se o círculo se cerrase á volta do solitario señor do cuarto, que nin se chama Dufayel nin ten os ósos de cristal nin queima os días pintando un mesmo cadro de Renoir.

Orzán

Onte xantando miña mai contou que soñara que o irmán máis vello dela se deitaba na mesma cama en que o bisavó durmía.
Esta mañá chamaron de Brigantia para anunciarnos que o irmán máis vello da miña mai e meu padriño morrera de madrugada, así que mañá o deitaremos no lugar mesmo en que dormen os avós e o bisavó.
Antes de saírmos para o tanatorio, procuro na memoria a máis antiga lembranza do meu tío, e a que atopo é a da primeira vez que vin o mar: foi un serán dourado de Xullo, no Orzán, e meu tío estaba alí para animarme a comprobar co dedo que aquela auga que corría en regos pola praia ao baixar a marea estaba realmente salgada.
Eu tiña máis ou menos os mesmos anos que ten agora a miña filla, e o mar pareceume moito máis grande e moito máis ruidoso do que imaxinara.
Antes de saírmos para Brigantia, pregúntome se esta noite o Faro alumará igual que as outras noites.

Xubilación

Meu pai foi hoxe pola mañá ao barbeiro e volveu moi enfadado.

Tras case 32 anos (tantos como levan vivindo neste barrio), o barbeiro anuncioulle que esta vai ser a última vez que o atende, porque para finais de mes se xubila e fecha o local para que abran unha óptica.

A sociedade acaba aquí, repentinamente, e meu pai terá que buscar outro barbeiro, que a este ao parecer xa lle tremían as mans, que tiña atrasadas as revistas, e que aburría a un santo con tanto falar de balnearios e viaxes a Benidorm.

Substituto

Logo non foi tan terrible, como sucede adoito.

Polo menos non o do relevo xeracional e iso, a saber: que, antes ou despois, algún día os alumnos se converten en xuíces, gaiteiros, dentistas, caixeiros de carrefour, pallasos, presidentes do goberno ou profesores substitutos de historia.

Tampouco foi tan terrible que o mangallón viñese tras de min a correr polo vestíbulo (profe! profe!), nin que nos caesen libros e exames como consecuencia do deep impact, nin que me lembre que pasou polo menos unha ducia de anos desde que lle dei aulas en COU, nin que o faga diante dunha marea de alumnos aos que lembrar aquel tempo lles parece como lembrar cando os dinosaurios dominaban a terra.

O peor foi, non hai dúbida, cando me dixo, sacudíndome a mao (eu non podía deixar de mirarlle os aros que lle atravesaban as orellas), que me conservaba moi ben.

(Daquela, admítoo, sentín ganas de matar...)

Encantador

Por fin fun cear na casa de Encantador, un estupendo ático con vistas á Catedral e teitos en mansarda: como as casas de París, comentou devotamente Polis mentres curioseábamos polas estantes ateigadas e o ventilador teimaba en baixar a temperatura que nos debuxaba bonitos círculos na camisa.

Polis pasara a recollerme no batmóbil, o que lle agradecín por non cargar coa torta de amorodos polas ardentes rúas de Ithaca, aínda que logo deu igual, porque deixamos o coche nun subterráneo a varias millas do obxectivo.

Mentres Encantador viña e non viña do ximnasio, Polis fixo de anfitrión: abríu coa súa chave, gardamos o pastel na neveira e, lata en man, pasamos revista ás coleccións de cómics, vinilos, bolas de neve, coches de folla de lata, monicreques pendurados nos cantos do salón e na barra da cortina, os madelman en formación (dos auténticos, remacharía despois Encantador, que os compra na rede por un ollo da cara) e todo aquel paraíso de infancias conxeladas e bastante pó en que o mazinger parecía reinar.

Durante a cea falamos do prezo das casas; Encantador, que traballa nunha caixa de aforros, aseguroume que os xuros aínda subirán este ano e, entre prato e prato, tentou venderme unha hipoteca. Pero do que máis se falou foi de vacacións, esas que os dous collen agora e pasarán nunha casiña alugada perto do mar, e tamén desoutras que Encantador (tras nos ameazar varias veces con ir pola caixa das fotos) pasou por medio mundo nos últimos 35 anos e que nos foi referindo co acento épico dun Stanley ou un Marcopolo de hoxendía: daquela Berlín era unha cidade ocupada, pasamos a Tánxer na furgona duns contrabandistas, vimos porno en Montpellier cando aquí todo estaba prohibido, e nese plan.

Pasaba da media noite cando marchei; Polis baixou comigo a sacar o batmóbil do aparcadoiro e ofreceu levarme á casa; rexeitei: a noite estaba tan fermosa e estrelecida que ir en coche sería pecado.

Lumbálxia

Unha amiga miña afirma que, pasados os 40, se unha mañá ao te ergueres non che doe nada, daquela é que estás morto.
Como quen o di é unha enfermeira, supoño que debo agradecer ao Altísimo que hoxe amencín cunha lumbalxia que me cinxe os cadrís con arame de espiñas.
Pola xanela vexo que a néboa cobre a cidade, sinto por primeira vez as maos frías, e, dolorosamente, recoñezo que esta Primavera interminable está chegando ao seu final.
Brrrrrr.

Pasado

Onte, ao dar-lle a ficha, a miña profesora de inglés di-me que non era preciso que lle entregase foto, que me coñece hai vinte anos, que fomos compañeiros nas aulas de tal profesor e tal outro, que me lembra perfectamente pero eu, encaixando a sorpresa, vacilo para dicer-lle como un parvo que por algo me soava a sua cara, que agora caio apesar dos anos transcorridos, que con todo o cambiada que está ainda me acordo dela e bla bla.
Pero non: levo horas tratando de situá-la nas aulas, vestíbulos, escaleiras, corredores, cafetarias e bibliotecas do meu pasado sen o dar conseguido; en momentos como este teño a sensación de estar dentro dalgun episódio de Caso aberto, fóra os crimes, e sen que a linda despeiteada que fai tolear a Haddock me veña interrogar.

Grazas sexan dadas ao altísimo, que inda non teño sido mui fillo de puta, e poucas me terán gardadas.

Supoño

Supoño que non somos conscientes, pero unha nova forma de saúdo se abre paso en Ithaca.

Após os tradicionais ola ou que hai ou como estás, da boca dos meus amigos e da miña imediatamente sai unha pregunta cando nos vemos, e é que tal teus pais?

Supoño que últimos meses non foron bons: deixaron tristes presentes ás nosas portas: unha cadeira de rodas para o pai de Ti, máis quimioterápia para o de Vapin, unha nova cadeira que non vai ben para a mai de Nican e unha operación nos ollos para a miña.

E supoño tamén que, en realidade, o que en todas todas todas as portas estes meses deixaron foi un ano máis e outro en camiño.

Arqueoloxia

Dentro das comemoracións do meio século da televisión, o telediário ofereceu imaxes dalguns dos programas infantis que vin e que, naturalmente, me marcaron de neno a mozo, non direi que a lume, pero enfin: dos Chiripitifláuticos á Bola de Cristal, de La casa del reloj aos pallasos da tele.
Emocionado polo revival, chamo por miña filla e por miña sobriña, que contemplaron as evolucións de Valentina e o Capitán Tan pola pantalla en branco e negro como quen ve desvendar unha mómia do Império Novo: silenciosas, asombradas e con certa grima.
A miña sobriña adolescente, ademais, cun aquel de lástima.
Un pouco despois, a miña filla volveu para dicer-me un segredo no ouvido: Gustaria-me ser pequena cando ti eras pequeno para poder ver esa tele contigo.

Nietzsche

Pouco a pouco, esta blog vai-se povoando de finados.
Inteiro-me deste por Nican, que me chama para contar-mo: hai poucos dias soterraron no claustro da Catedral o que fora profesor meu de Filosofia en 2º, coengo e carca, do que apenas gardo unha lembranza: Nietzsche, home intelixentísimo, e un demente; fixen-se vostedes que mantiña tratos carnais coa sua própia irmá, non lles digo máis...
E non nos dixo: entrou a saco a batallar contra o materialismo histórico, e daquel demo incestuoso nunca máis se soubo.
Anos despois, o Inverno anterior a Lisboa, Nietzsche seria o tema da inacabável tese de Laura; tamén o nome do seu cadeliño coxo e agradecido, aquel que unha mañá recollemos nunha estrada comarcal baixo a choiva.

Pesquisa

Hai muitos muitos anos, cando o mundo era extenso, as canas, remotas, e eu estudava francés, o leitor entregou-nos na aula un texto para que o traducísemos.

Era a fotocópia da páxina dun livro; sen máis datos nen referéncias del que o número da sua páxina, 43.

Non recordo (nen importa para esta história) se dei feito a tradución, nen por que non preguntei a aquel profesor de que obra o quitara, pero o texto era dunha beleza tal que o gardei, preservando-o da triste sorte dos apontamentos, da hecatombe dos papeis inúteis. E á espera de desvelar o seu segredo, a fotocópia acompañou-me durante 22 anos.

Hai un par de semanas, estando con Ti na Cova, entrou co marido Queen, unha compañeira do centro onde agora traballo. Foron innecesárias as presentacións: era o leitor francés de hai séculos, e, seguramente animado pola cervexa, fixen memória para el e contei-lle o caso e a pesquisa.

Esta mañá no meu casilleiro havia un livro de Eduardo Galeano, Vagamundo, e na páxina 43 aquel texto que eu buscava, Mujer que dice chau. Este texto:

Me llevo un paquete vacío y arrugado de cigarrillos Republicana y una revista vieja que dejaste aquí. Me llevo los dos boletos últimos del ferrocarril. Me llevo una servilleta de papel con una cara mía que habías dibujado, de mi boca sale un globito con palabras, las palabras dicen cosas cómicas. También me llevo una hoja de acacia recogida en la calle, la otra noche, cuando caminábamos separados por la gente. Y otra hoja, petrificada, blanca, que tiene un agujerito como una ventana, y la ventana estaba velada por el agua y yo soplé y te vi y ése fue el dia en que empezó la suerte.
Me llevo el gusto del vino en la boca. (Por todas las cosas buenas, decíamos, todas las cosas cada vez más buenas, que nos van a pasar.)
No me llevo ni una sola gota de veneno. Me llevo los besos cuando te ibas (no estaba nunca dormida, nunca). Y un asombro por todo esto que ninguna carta, ninguna explicación, pueden decir a nadie lo que ha sido.

Algunhas veces, a eternidade non é demasiado tempo.

Entrevista

Pídeme Zara que a leve a unha entrevista de traballo nun hotel dos arredores de Ithaca.
Telefona o Domingo ao serán, descúlpase por non ter dado noticias nos últimos días, e conta que unha multinacional de seguros anda á procura de persoal; sería magnífico, di, deixar unha multinacional por outra, e que ese aprenda que podo facer máis que vender blusas e esperar que non me renoven o contrato. Dígolle que a levo, pero con reservas: todo depende de que estea listo o coche, ou se non, de que o mecánico se apiade e me preste un.
Sucede isto último, así que nun vehículo de reposición, coa marca da empresa por todos lados, imos para o hotel; mentres guio, véxolle retorcer as mans e aparentar sen moito éxito que vai tranquila a unha entrevista sen posibilidades, tan só por probar; mesmo cantarela en baixiño a canción do cedé, como se protestase porque tamén a ela lle caera unha estrela no xardín.
Entra e eu fico no coche en dobre fila, á sombra, a ler.

Vexo dun lado para outro homes con traxe e maletín que falan polo móbil mentres van aos poderosos automóbiles que os esperan, ou que saen deles para entraren no vestíbulo que me nego a coñecer.
Aparvado por tanto ir e vir, mareado polas gravatas, trato de afundir a vista e a atención no libro; até que alguén quere sacar o coche e bate cos dedos no meu cristal: Hostiá! Non me digas... Canto hai que non nos vemos?
Ao saír do coche, mentres me sacode a man, recoñezo no executivo de traxe escuro e gravata salmón o neno que foi, apesar da calva e os anos; non hai dúbida: delátao o ollo de cristal inmóbil, fixo en min ao conversarmos, xa na cafetería, mentres nos serven un gin-tonic para el e un refresco para min.
Cando lle conto que son profesor parece que sente pena, el que é director de área nunha empresa de selección de persoal que surte a todo o Noroeste...
Di surtir, como se falase de mercadorias, recambios, material funxible, e eu acórdome das mans inquietas de Zara.
Falamos dos profesores que nos ensinaron as matemáticas, a gramática, a ortografía, a historia, e parece a súa lástima maior ao evocar aqueles vellos, as chaquetas gastadas, as gravatas, é que daban pena, os pobres.
Pero cando di que a fin de contas o noso traballo vén sendo o mesmo, que tamén el se adica a seleccionar xente, carne para a universidade ou carne para as empresas, dá igual, entón non podo máis e dígolle que nin o pense, que pode tomar todos os gin-tonics do mundo e aínda así os nosos traballos non terán nada pero nada que ver, e que xa vai sendo hora de marchar, e ao irme, vou sentindo no lombo a ollada atónita do cristal, mentres queda atrás aquel fantasma do pasado co vaso do gin-tonic na mao e a horrible gravata salmón a reptar na camisa rosada.


Cando despois, no coche, Zara me fala dun home calvo, cun ollo de cristal, que andaba supervisando as entrevistas, cóntolle que eu estudei con el na escola, e que se lle dabas 2 pesetas sacaba o ollo diante de ti. Non pode ser, pero que me dis?
E que se o que lle dabas era 1 peso, até che pousaba o ollo nunha man
Así consigo que bote a rir, que esqueza a maldita entrevista.

Carta

Nestes tempos en que os buzóns adoitan non conter máis do que facturas e publicidade, eu sigo a receber cartas de Polónia, cunha frecuéncia case mensual, desde hai muitos anos.
Hoxe chegou a de Abril, máis extensa, e nela a remitente descreve-me os sentimentos que o falecemento de Wojtyla acordou entre os seus concidadáns. Nun portugués primorosamente tallado, Grazyna parece dar-me notícia da morte dun parente que unha vez emigrou ao Sul; a letra é minuciosa, complicada; a tinta negra destaca sobre o papel lila pregado.
O noso epistolário está formado por cartas completamente convencionais que, de ano en ano, recollen, como agora, algo da história. Cando mañá ou pasado lle escreva, enviarei-lle o meu pésame xunto a unha foto da miña filla; desde Nadal as dos seus fillos, Karol e Wojtek, están aqui gardadas nunha caixa de cartón que di POLSKA, xunto a unha morea de cartas e unhas poucas fotos máis: algunhas foron tiradas no Jardim Botânico de Coimbra e na Faculdade de Letras.
Solteira ainda, Grazyna ten nesas fotos, e para sempre, 25 anos.

Estrañeza

Marchou o fin de semana, e con el a miña filla. Pouco más de 24 horas, que empezaron co pouso triste da miña estrañeza que ainda dura, como un temor.

Receo ás veces que o regreso a Ithaca non sexa unha solución e só complique máis as cousas. Temo o temor infantil da nena sobre a casa e as cousas, sinto pena do tempo que pasa, o tempo perdido, e é como se as paredes, perplexas, me interrogasen polas carreiras dos pequenos pés dun cuarto a outro. Digo-me que esta será talvez a última que veña a nena aqui, a esta casa nunha Atenas que non lembra xa, ou da que inventa lembranzas como un antídoto para a pena de seu pai.

Marchou e o seu cuarto volveu quedar vacio, silencioso, cos bonecos desmaiados sobre a cama e un puzzle sen terminar sobre a pequena mesa.

A casa, incrédula, esmorece sen respostas.

Entra a luz desaproveitada polos balcóns, e os xacintos que onte mirábamos, case floridos, esparexen o seu recendo agudo nos cuartos.

Madelman

Desde hai dias alguén máis vive aqui.
É certo que muita compaña non fai, sempre ao pé do televisor, silencioso e en garda, nun mutismo perfeito.
Algunha vez paso-lle a man polo traxe branco, sentindo a textura, as cordaxes, os lastros; axusto a escafandra e, se miro polo ollo de boi, descubro os ollos brillantes e alerta tras o cristal.

Unha vez, hai tantos anos que me asusta, un rapaz quixo pedir aos Reis Magos un madelman, pero cando o contou na casa, seus pais dixeron-lle que era una cousa de maricas: ao mellor tamén queres unha Nancy, como tua irmá, concluíron.
O tempo, que sempre pon a cada un no seu sítio, acabou poñendo sobre a mesa, xunto ao ordenador, o meu madelman buzo.
Con el vixiante, nen o kraken, nen os outros perigos das profundidades poderán nunca comigo.

Memória

Grazas a Que garci es el cine, en La 2, volvo ver O acourazado Potemkin e o resultado é unha emoción tan extraordinária que me fai regresar a un lonxano serao de Outono, naquela perdida Ithaca dos meus 17 anos: Poñen no cine-clube Valle-Inclán O acourazado Potemkin, e Laura e eu non deixaremos de ir, ainda que os ceos se abran.
Xuntos semana a semana víramos ou habíamos de ver o Napoleón de Abel Gance, A quimera do ouro de Chaplin, Metrópolis de Fritz Lang, O nacemento dunha nación de Griffith, e dalgunha delas pouco faltou para sermos expulsados do paraíso en branco e negro por cometermos actos impuros en plena proxección.
Pero co Potemkin non puidemos apartar os ollos da pantalla, firmemente collidos das maos.
A memória de todos os que vimos a película retén indelével a escena da escaleira de Odessa, a mai sostendo no colo o fillo morto, a avanzar cara aos soldados en formación que logo dispararán, ou a mai que leva o cochiño do bebé (esa muller que tamén pintaron Solana, Villamil e Romero de Torres).
Pero a película é en realidade un canto ao que se perdeu, unha louvanza da memória, saudade das cousas que se foron para sempre, melancolia que asoma en todos os rostros, no estraño brillo dos ollos e a pel na penumbra das sentinas, nos ceos e as nuves, no dramatismo dos pregues densos das roupas e as velas.
Oitenta anos despois, que resta de todos eles? As caras, os ollos, as maos crispadas en puños, as expresións daqueles rostros, onde foron?
E ti, Laura, di-me: Que foi tamén de ti, que fixo contigo o tempo?